Dość często spotykam się z pytaniem „jaki filtr do obiektywu wybrać?” i zawsze mam problem z odpowiedzią. Bo na to pytanie tak na prawdę nie ma jednej dobrej odpowiedzi. W zależności od obiektywu i od zastosowań warto wybrać odpowiedni filtr i dziś chce powiedzieć Ci jak taki wybrać oraz który służy do czego i kiedy ich używać. Zaczynajmy!
Zanim jeszcze zaczniemy to zwrócę uwagę na jedną rzecz. Nie mówimy tu o filtrach do aparatu, tylko o filtrach do obiektywu, bo są one mocowane na obiektyw. Filtr do aparatu to taki dość ogólny termin, który raczej nie mówi o niczym (no chyba, że do aparatu kompaktowego). No, ale to tak tytułem wstępu.
Jaki filtr do obiektywu będzie pasować?
Podstawowe pytanie – i bardzo słuszne! Na szczęście odpowiedź na nie jest dość prosta. Wystarczy spojrzeć jaką średnice ma nasz obiektyw (nie mylić z mocowaniem bagnetowym) i dobrać filtr o takiej samej średnicy. Gdzie szukać takiej informacji? Najczęściej jest podana na samym obiektywie, tak jak na przykładzie poniżej:
Filtr do obiektywu Canon. Filtr do obiektywu Nikon…
Nie ma tu więc znaczenia czy używasz aparatu/obiektywu Canona, Nikona, Sony, Olympusa, Fuji, czy jeszcze jakiegoś innego. Nie ma też znaczenia czy używasz obiektywów systemowych, czy też producentów takich jak Sigma, Tamron, Tokina, Viltrox, itd. Ważna jest średnica filtra.
Tutaj mała uwaga, ponieważ nie każdy obiektyw ma możliwość zamontowania filtrów, m.in. przez wypukłe soczewki. Warto jest się więc upewnić, że obiektyw ma możliwość montaży filtrów – a taką informację na pewno znajdziesz na stronie producenta.
Różne kształty filtrów – jaki będzie pasować do obiektywu?
Filtry fotograficzne występują w różnych kształtach – są standardowe kołowe, ale są też prostokątne, czy kwadratowe. Kwadratowe i prostokątne są najczęściej wykorzystywane przez fotografów krajobrazowych, ponieważ pozwalają na bardzo dokładną regulację. Wymagają one jednak specjalnych mocowań, adapterów, które kupuje się osobno do filtrów o konkretnych wymiarach (np. 100×100, lub 100×150, itd).
Najczęściej wybieranymi filtrami fotograficznymi są jednak filtry kołowe, które po prostu nakręca się na obiektyw. Zapewniają znacznie prostszy montaż i „obsługę” oraz nie wymagają żadnych dodatków.
Rodzaje filtrów fotograficznych
Niezależnie czy szukasz filtrów prostokątnych, czy kołowych powinieneś wiedzieć, że istnieją różne typy filtrów i każdy z nich służy do innego typu zastosowań. Dziś skupię się wyłącznie na podstawowych i najpopularniejszych rodzajach filtrów fotograficznych oraz na ich użyciu.
Filtr UV / Protector – filtry do ochrony obiektywu
Prawdopodobnie najpopularniejszym rodzajem filtrów fotograficznych jest filtr UV. Ich zadaniem kiedyś było odcinanie promieniowania UV, jednak wraz z nadejściem fotografii cyfrowej zmieniły one swoje zastosowanie… Ze względu na to, że matryce aparatów mają swoje własne filtry UV i te na obiektywie są teoretycznie zbędne – jednak jeśli są zbędne to dlaczego są najpopularniejsze?
(przesuń suwak w lewo lub prawo)
Jeśli jest jakaś różnica, to wynika wyłącznie z przesunięcia obiektywu podczas odkręcania filtra
Celowo w podtytule akapitu użyłem określenia „protector” jako wymiennego, ponieważ filtry ochronne i filtry UV obecnie pełnią tę samą rolę – mają chronić przednią soczewkę przed zarysowaniami. Ewentualne porysowanie, czy zniszczenie filtra nie będą nieść tak kosztownych konsekwencji jak zniszczenie przedniej soczewki. Wymiana filtra również będzie dużo tańsza i prostsza.
Nie warto tutaj jednak oszczędzać, bo dobre filtry o dużej przepuszczalności faktycznie nie wpłyną na obraz, jednak najtańszy „noname” z najgorszego szkła taki wpływ już może mieć. Dobre filtry ochronne zapewniają również łatwiejsze czyszczenie.
Filtr polaryzacyjny / Filtr CPL
Dzięki filtrom polaryzacyjnym można w bardzo prosty sposób zredukować wszelkiego typu refleksy i odbicia, np. wody i szyb. Dlatego też ten rodzaj jest bardzo popularny w fotografii krajobrazowej oraz motoryzacyjnej. To właśnie dzięki niemu możliwe będzie zobaczenie wnętrza auta/budynku czy dna pod wodą bez odbić. Dodatkowo polaryzacja światła wpływa na pogłębienie koloru na fotografiach – niebieskie niebo stanie się bardziej niebieskie.
(przesuń suwak w lewo lub prawo)
Jednak nie warto tego filtra nosić cały czas na obiektywie. Polaryzacja ma niestety też swoje wady, a jedną z nich jest ograniczanie ilości światła wpadającego na matrycę. Utrata ta jest zazwyczaj relatywnie niewielka i wynosi około 1EV (czyli np. zamiast ISO 100 należy użyć ISO 200, by poprawnie naświetlić kadr), jednak w złych warunkach oświetleniowych może to stanowić już spore wyzwanie i utratę jakości zdjęcia.
Filtry CPL zazwyczaj mają regulację polaryzacji, którą dostosowuje się do panujących warunków. Na co jednak warto uważać to efekt krzyża, który wychodzi w momencie zbyt mocnego przekręcenia pierścienia. Przez to na zdjęciach powstają nierówne-zaciemnione obszary, a całość wygląda po prostu źle.
(przesuń suwak w lewo lub prawo)
Filtry szare / ND
Filtry ND można nazwać okularami przeciwsłonecznymi dla aparatu. Ich głównym celem jest ograniczenie ilości światła, które wpada na matrycę. Występują one w różnych wariantach i mogą zabierać od 1/3 do nawet kilkunastu EV. Mniej doświadczeni fotografowie mogą zapytać „po co to robić?” i już spieszę z odpowiedzią.
Dzięki ograniczeniu ilości światła można wydłużyć czas otwarcia migawki, co w niektórych sytuacjach jest bardzo pożądane… Najpopularniejszym wykorzystaniem filtrów szarych jest fotografia krajobrazowa, gdzie wydłużenie czasu naświetlania pozwala w bajeczny sposób rozmyć wodę, czy też zarejestrować ruch chmur.
(przesuń suwak w lewo lub prawo)
Choć to oczywiście nie jedyne wykorzystanie filtrów ND. Czasem używa się ich np. do fotografowania pędzących po drogach aut (gdzie rejestruje się wyłącznie ich światła) lub też w fotografii miejskiej, gdzie przy bardzo długim czasie ludzie praktycznie znikną ze zdjęcia. Niektórzy fotografowie używają ich również do fotografii portretowej, dzięki czemu mogą mieć w pełni otwartą przysłonę nawet w pełnym słońcu.
(przesuń suwak w lewo lub prawo)
Odmianą filtrów ND są filtry połówkowe, które zaciemniają wyłącznie fragment zdjęcia – dzięki nim można przyciemnić np. jedynie niebo. Najprzydatniejsze są tu filtry połówkowe prostokątne, które można regulować w ramce montażowej.
Jaką moc filtrów ND wybrać?
Jeśli chodzi o stopień redukcji światła, zasada jest dość prosta – im większy numerek przy napisie „ND” tym większy stopień redukcji. Poniżej mała ściąga:
- ND 4 – redukcja o 2 EV, czas naświetlania 4 razy dłuższy,
- ND 8 – redukcja o 3 EV, czas naświetlania 8 razy dłuższy,
- ND 16 – redukcja o 4 EV, czas naświetlania 16 razy dłuższy,
- ND 32 – redukcja o 5 EV, czas naświetlania 32 razy dłuższy,
- ND 64 – redukcja o 6 EV, czas naświetlania 64 razy dłuższy,
- ND 100 – redukcja o 6 i ⅔ EV, czas naświetlania 101 razy dłuższy,
- ND 200 – redukcja o 7 i ⅔ EV, czas naświetlania 203 razy dłuższy,
- ND 500 – redukcja o 9 EV, czas naświetlania 512 razy dłuższy,
- ND 1000 – redukcja o 10 EV, czas naświetlania 1024 razy dłuższy.
Filtry specjalne / filtry efektowe
To coraz popularniejsza kategoria wśród fotografów i filmowców i wcale mnie to nie dziwi! Filtry efektowe (lub też specjalne) pozwalają osiągać fantastyczne efekty, które ciężko byłoby powtórzyć w jakimkolwiek programie graficznym.
Są różne typy, od filtrów pryzmatowych (które faktycznie dają efekt pryzmatu), przez gwiazdkowe, itd. Również w mojej torbie jest jeden taki filtr. Skusiłem się na filtr K&F Concept Black Diffusion 1/4 (MRC), który rozprasza światło w bardzo przyjemny dla oka sposób nieco zmiękczając całą scenę. Moim zdaniem to bardzo przyjemny, wręcz „filmowy” efekt!
Przykłady, na których widać jak bardzo zmienia się stopień rozproszenia światła z filtrem i bez filtra:
(przesuń suwak w lewo lub prawo)
Inne rodzaje filtrów fotograficznych
Oczywiście na rynku istnieje wiele innych rodzajów filtrów. Między innymi filtry kolorowe, IR (infrared/podczerwone), close-up. To raczej już dziś niszowe akcesoria, których się używa niezwykle rzadko – kolorowe nie sprawdzają się w fotografii cyfrowej, close-up mocno pogarsza jakość obrazka. Wyjątkiem są filtry IR, których używają m.in. fani astrofotografii (choć i oni częściej decydują się na modyfikację matrycy).
Jakich filtrów fotograficznych używam?
Przez lata stosowałem filtry firm takich jak Hoya i Marumi, które mogę spokojnie polecić każdemu. To sprawdzone produkty, dobrej klasy. Niedawna dostałem także zestaw filtrów magnetycznych K&F Concept, w skład których wchodzi adapter, filtr UV (który również można używać jako adaptera), filtr polaryzacyjny i filtr ND1000. Jak na tak bogaty zestaw to jest on dość tani i przyznam, że trochę obawiałem się o ich jakość… Ok, jasne, nie jest to może topowa półka, ale nie oczekiwałem tego. Nieco jestem zawiedziony UV-ką, bo pojawiają się problemy z ostrością, jednak ND i CPL są ok. Jeśli zależy Ci na topowej jakości to jednak powinieneś zainwestować np. w filtry Marumi lub Hoya.
Wszystkie zdjęcia w tym artykule powstały z wykorzystaniem magnetycznego zestawu filtrów K&F Concept, który dostałem do testów. Zdjęcia nie były w żaden sposób obrabiane
Niesamowicie podoba mi się ten system magnetycznego montażu – bo założenie, czy zdjęcie filtra trwa dosłownie sekundę. Co również ważne to to, że magnes ten jest bardzo mocny i nie ma szans, by filtr spadł z mocowania sam. Jako minus mogę wskazać to, że nieco wpływają na kolorystykę zdjęć – jednak nie jest to mocna ingerencja i bardzo łatwo skorygować ją w postprodukcji. Przy tej cenie za zestaw naprawdę nie ma co narzekać!
Masz pytania? Coś mogę jeszcze powiedzieć? Zapytaj w komentarzu!
…a jeśli podobał Ci się ten wpis to zostań chwilę dłużej i zobacz też inne wpisy (link). Będzie mi bardzo miło jeśli polubisz mój profil na Facebooku (link), albo zostaw followa na Instagramie! (link). Bądź na bieżąco i zapisz się też do facebookowej grupy [Szkoła Fotografii] (link) gdzie staram się pomóc ze wszystkimi fotograficznymi problemami.